De Beele werd opgericht in 1949 en maakt deel uit van de Hoogeland Zorggroep. Deze heeft een christelijke signatuur. Onder de Hoogeland Zorggroep vallen een centrum voor thuislozen, een verpleeghuis, een leefgemeenschap voor mensen met een verstandelijke beperking en het orthopedagogisch centrum De Beele. De Beele was oorspronkelijk een jongenshuis waar met name justitie kinderen met een lichte verstandelijke beperking plaatste. In 1984 begon men met het opvangen van elders afgewezen zeer problematische jongeren. In datzelfde jaar liet De Beele ook de eerste meisjes toe. De Beele heeft 94 plaatsen, waarvan acht in een decentraal huis in Apeldoorn. Sinds 1996 heeft De Beele een besloten paviljoen voor acht bewoners. Op grond van diagnostische criteria worden de jongeren geplaatst in een van de vier behandelstromen (Buter, 1998). Deze stromen zijn: conduct disorder laag niveau, conduct disorder hoog niveau, PDD-NOS laag niveau en PDD-NOS hoog niveau. De bewoners met ADHD-problematiek worden op grond van gedrags-en persoonlijkheidskenmerken in een van de stromen ingedeeld.
Elke stroom bestaat uit drie fasen (Ament & Buter, 1997). In de eerste fase ('overnemen') is het doel het herstel van de pedagogische gezagsstructuur en het op gang brengen van het gewone leven. In de tweede fase ('samenwerken') worden de doelen samen met de kinderen opgesteld. Te hanteren waarden en normen worden daarvan afgeleid. In de derde fase ('zelf doen') wordt steeds meer een appèl gedaan op de eigen verantwoordelijkheid. De doelen in deze fase worden afgeleid van het perspectief van het kind. Geleidelijk aan vindt er een omslag plaats van behandeling naar begeleiding. Daarbij wordt niet meer alleen door de hulpverlening geformuleerd wat belangrijk is voor de bewoner, maar wordt er onderhandeld over de benodigde hulp. Doel van deze fase is dat de begeleiding overbodig wordt.
Eind 1999 zal elke stroom gehuisvest zijn in een eigen accomodatie met voor elke fase een eigen leefgroep van vier tot acht bewoners. Daarbij kan in de eerste fase van de behandeling de mate van beslotenheid aangepast worden aan de behoefte van de bewoners.

Ongewoon opvoeden

Groot Emaus en De Beele laten mensen met lichte verstandelijke beperkingen en gedragsproblemen toe. Zij hebben een deel van hun (gewone) opvoeding achter de rug, maar zij hebben zo'n ernstig opvoedingsprobleem, dat zij het opvoedingsdoel waarschijnlijk niet zonder een verblijf op Groot Emaus of De Beele kunnen bereiken. Hieronder zal de term 'ongewoon opvoeden' als middel tot het bereiken van het instellingsdoel en het opvoedingsdoel worden toegelicht, maar eerst komt het gewone opvoeden aan de orde.

Gewoon opvoeden en opvoedingsdoel
Volgens Kok (1991) is opvoeden "het in relatie staan van opvoeder(s) en opvoedeling(en), waarin de opvoeder zich als persoon, als zijn wijze van mens-zijn presenteert, een klimaat creëert dat persoonlijkheidsgroei bevordert en leefsituaties zo hanteert dat deze optimale kansen bieden op zelfontplooiing" (p. 40). Het opvoedingsdoel (het eindpunt van de opvoeding van het individu) lijkt dus zelfontplooiing van de opvoedeling te zijn, hoewel Kok zelf aangeeft dat het doel van de opvoeding ligt in het "optimaliseren van het proces" (1991, p. 58). Daaronder verstaat hij "voortschrijden in de richting van het perspectief, namelijk een toekomst die (nog) niet gekend is". "Optimaliseren van het proces" geeft echter geen eindpunt van de opvoeding weer, in tegenstelling tot zelfontplooiing. Volgens Nakken (1997) is opvoeden "het voorbereiden van een kind op een zelfstandig bestaan in een gemeenschap".
Volgens Ter Horst moet het opvoeden leiden tot de toenemende zelfstandigheid van het kind en de afnemende verantwoordelijkheid van de opvoeders.

Er is volgens Kok (1991) sprake van een 'stokkend' opvoedproces (opvoedingsprobleem) als "het opvoeden voor kind, opvoeders en betrokkenen niet lijkt te leiden tot een beoogd resultaat, terwijl dit als een probleem wordt ervaren". Het beoogde resultaat is hierbij het opvoedingsdoel.
Ter Horst (1980, p.101) spreekt van een "problematische opvoedingssituatie" (P.O.S.). als een "door de betrokkenen als nagenoeg perspectiefloos ervaren opvoedingssituatie, waarin men er zonder deskundige hulp van buitenaf niet in slaagt het geheel zodanig te veranderen dat het weer perspectief biedend wordt". Sipma (1996) plaatst hierbij de kanttekening, dat ook als minder perspectiefloos ervaren opvoedingssituaties, problematische opvoedingssituaties kunnen zijn en hulp van buitenaf nodig kunnen hebben.
Ter Horst vindt dit echter geen object van de orthopedagogiek, maar van de klinische pedagogiek en spreekt er verder niet over. Nakken spreekt van een "ongewone opvoedingssituatie" als er zich een (ernstig) probleem voordoet in de opvoeding, waarbij speciale hulp nodig is om het probleem op te lossen, te verminderen of zelfs te voorkomen. Sipma (1996) geeft verschillende gradaties van ongewone opvoeding aan. In haar continuüm kiest zij (in volgorde van toenemende problemen en afnemende bereidheid en bekwaamheid van de opvoeder) voor "verzwaarde opvoedingssituatie", "gespannen opvoedingssituatie", "problematische opvoedingssituatie" en "crisis in de opvoedingssituatie". Jongeren die in Groot Emaus of De Beele zijn opgenomen verkeren in een problematische opvoedingssituatie of er is sprake van een crisis in de opvoedingssituatie.

Voordat jongeren in Groot Emaus of De Beele gingen wonen was er sprake van een ernstig opvoedingsprobleem, door Sipma (1996) in haar continuüm "problematische opvoedingssituatie" of (nog erger) "crisis in de opvoedingssituatie" genoemd. De bereidheid en bekwaamheid van de opvoeder waren ernstig aangetast of plotseling of langdurig helemaal niet aanwezig. Rink et al. (1994) spreken over een "problematische opvoeding" of "pedagogische verwaarlozing". Groot Emaus en De Beele hebben zich ten doel gesteld hun bewoners "voldoende handelingscompetentie" bij te brengen in de tijd dat zij in één van beide instellingen verblijven. Dat is het instellingsdoel (het algemene doel van de ongewone opvoeding door de instelling). Dit instellingsdoel moet worden bereikt met het oog op het opvoedingsdoel, namelijk "een zo zelfstandig mogelijke maatschappelijke positie, die leidt tot tevredenheid van henzelf en van de maatschappij". De meeste bewoners van Groot Emaus en De Beele bereiken dit opvoedingsdoel enkele jaren nadat ze de instelling hebben verlaten. Hier is sprake van opvoedingsproblemen waaraan Groot Emaus en De Beele door middel van ongewone opvoeding werken om het instellingsdoel (voldoende handelingscompetentie) te bereiken. Na het verlaten van de instelling wordt door middel van een andere vorm van ongewone opvoeding of door middel van gewone opvoeding gestreefd naar een zo zelfstandig mogelijke maatschappelijke positie, die leidt tot tevredenheid van henzelf en van de maatschappij.

Aanvankelijk was er sprake van het volgende maatschappelijke probleem. De beide achtervanginstellingen waren niet op de hoogte van de huidige situatie van vroegere bewoners, terwijl kennis omtrent die situatie volgens de instellingen zou kunnen bijdragen aan de begeleiding van de huidige bewoners van de instellingen.
Hiermee hangt een financiële kwestie samen. In Nederland wordt veel geld uitgegeven aan de zorg voor allerlei groepen die om uiteenlopende redenen niet (goed genoeg) voor zichzelf kunnen zorgen. Groot Emaus en De Beele onderscheiden zich van andere instellingen doordat ze jongeren opnemen voor wie de hulpverlening in een ander internaat is mislukt of dreigt te mislukken, of die daar al bij voorbaat worden afgewezen omdat ze te moeilijk zouden zijn. De achtervangfunctie van deze instellingen betekent in de praktijk, dat de financiering per bewoner gelijkgesteld is aan die in de kinder- en jeugdpsychiatrie en dat er dus, vergeleken met andere instellingen voor jongeren met lichte verstandelijke beperkingen en gedragsproblemen, meer formatieplaatsen voor begeleiders beschikbaar zijn. Hierdoor is er meer aandacht voor de bewoner en zijn er meer specifieke behandelmethoden voor zijn problemen. Omdat de beide instellingen de gemeenschap veel geld kosten was het belangrijk na te gaan of degenen die in de achtervanginstituten opgenomen zijn geweest datgene bereiken wat zijzelf en de gemeenschap ervan verwachten, namelijk "een zo zelfstandig mogelijke maatschappelijke positie, die leidt tot tevredenheid van de ex-bewoners zelf en van de maatschappij" zoals de gemeenschappelijke doelstelling Groot Emaus en De Beele aangeeft. Het was niet bij voorbaat duidelijk welke normen moesten worden gehanteerd voor een 'zelfstandige maatschappelijke positie' en wie bepaalde of een ex-bewoner een zelfstandige maatschappelijke positie had: de exbewoner zelf, de onderzoeker of nog iemand anders.
Voordat onderzocht kon worden hoe de situatie van mensen die jaren geleden in Groot Emaus of De Beele hebben gewoond, was, moest daarom eerst het concept 'maatschappelijke positie' worden geëxpliciteerd. Aan de hand daarvan is in het eerste deel van dit project onderzocht in hoeverre deze mensen hun opvoedingsdoel, namelijk een zo zelfstandig mogelijke maatschappelijke positie, hebben bereikt.
In het onderzoek naar de maatschappelijke positie komt een conceptueel probleem aan het licht. Het concept 'maatschappelijke positie' blijkt niet goed bruikbaar in een onderzoek naar de situatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking en hun tevredenheid daarover.
In het tweede deel van het onderzoek wordt daarom een nieuw concept uitgewerkt: 'kwaliteit van het bestaan'. Ook worden de gegevens uit het onderzoek naar de maatschappelijke positie nogmaals geanalyseerd, nu met behulp van het nieuwe concept.

bron tekst / lees meer: http://dissertations.ub.rug.nl/FILES/faculties/ppsw/1999/e.j.van.houten.van.den.bosch/h1.pdf