Oude en Nieuwe Poll 1672

De Nieuwe en Oude Poll in 1672 

De Poll was zonder twijfel vanaf de 17e eeuw het grootste huis en landgoed van het hele studiegebied. Het huis was gelegen temidden van enige vijvers die als wiel waren ontstaan bij een dijkdoorbraak van de Veluwse bandijk. De Poll is gelegen op de grens van het kleigebied en het zandgebied; de Veluwse bandijk loopt aan de westzijde van het huis, het huis ligt op kleigrond. Het huis is gebouwd op een kalkloze poldervaaggrond (Rn95C) en voor het huis ligt de vlakvaaggrond (Zn21), welke bodem daar als overslaggrond na de bewuste dijkdoorbraak terecht is gekomen.

De naam De Poll duidt op de terp, waar het huis op werd gebouwd223. Dat is niet meer dan logisch, als men bekijkt dat het huis vanouds in het altijd natte kleigebied lag.

Het landgoed De Poll kende twee huizen: de Oude en de Nieuwe Poll. Over de Oude Poll is niet erg veel bekend. Zijn uiterlijk is bekend van een afbeelding uit 1672224. Op 16 februari 1693 verkochten Winandt van Renesse tot de Olde Poll en Joanna van Baexen, echtelieden, aan Ditmar van Wijnbergen, heer van de (nieuwe) Poll, hun huis en havezate de Oude Poll met de toestemming om het huis en poorthuis helemaal te mogen afbreken, op het bouwhuis na.225 Dit bouwhuis staat nog op de kadasterkaart van 1832 genoemd.

De oude Poll komt in de lijst van horigen en keurmedigen in het ambt Voorst van 1493 voor als “opten Poll”, eigendom van Gerrit van Broeckhuysen. Op dat moment woonden daar Peter Johan Henrixss, dienstman van de Hertog van Gelre, en moeder Derick Johan Warnersdr., en Eycke Bartold Praestinx met 2 zonen, dienstwijff.226

De nieuwe Poll zal in het begin van de 16e eeuw gebouwd zijn. De eerste vermelding stamt van omstreeks 1550, als Zweer van Apeltoorn ‘heer van de Poll’ wordt genoemd. Na hem vererfde De Poll via zijn zoon naar zijn kleinzoon Assueer van Apeltoorn.227 Assueer maakte het huis De Poll in 1635 samen met zijn echtgenote Anna van Lienden tot een leen, en werd een dag later door de Hertog met het “de behuijsinge ende havesaet genaamt het huijs Gietelo ofte Pol mette landen daer onder gehorende ende gebruckt wordende mitsgaders de erven en landerien daerbij ende aen gelegen genant de Ovelgunne ende Simmerinck met haer weijden, visserien, waeren, bos, broeck hooch ende leech ende andere appendentien en dependentien als oock twee ende t’negentich molder roggen en garsten stedicheijts ende den smalentiendt uijt verscheijden erven inde buerschap Gietelo ende smalentiende uijt Ruijtenborchs hoffstede oock inde Veluwe, kerspel Wilp gelegen, aen den Vorstendom Gelre ende graeffschap Zutphen ten stichtsen rechten met soeren goldtgulden van acht en twintich stuijver ’t stuck te verheergewaeden leenruijrich in voegen sijn l:” beleend. In ruil hiervoor hief de Hertog de tynsheffing over de erven Asselt onder Apeldoorn en Brempt onder Gietelo op.228

In 1640 werd het goed Bruyninchoff aan het leen toegevoegd, en in 1767 kreeg het er het jus patronatus van de kerk van Voorst bij.229 Opvolger van Assueer van Apeltoorn werd in 1646 zijn zoon Joseph van Apeltoorn, en bij diens dood volgde diens dochter Anna van Apeldoorn haar vader op in 1669. Een jaar later huwde zij met Ditmar van Wijnbergen, heer tot Horssen, zodat het huis De Poll tot aan 1749 in handen van de familie Van Wijnbergen bleef. In dat jaar huwde Woltera Geertruyd van Wijnbergen met Andries Schimmelpenninck

In 1640 werd het goed Bruyninchoff aan het leen toegevoegd, en in 1767 kreeg het er het jus patronatus van de kerk van Voorst bij.229 Opvolger van Assueer van Apeltoorn werd in 1646 zijn zoon Joseph van Apeltoorn, en bij diens dood volgde diens dochter Anna van Apeldoorn haar vader op in 1669. Een jaar later huwde zij met Ditmar van Wijnbergen, heer tot Horssen, zodat het huis De Poll tot aan 1749 in handen van de familie Van Wijnbergen bleef. In dat jaar huwde Woltera Geertruyd van Wijnbergen met Andries Schimmelpenninck

van der Oye, en werd deze laatste met het goed beleend. Hun zoon Willem Anne volgde hem in 1798 op.230 Het landgoed De Poll werd in 1779 beschreven door de Zutphense predikant Johannes Florentius Martinet (*1729 te Deurne en †1795 te Amsterdam), de schrijver van de “Katechismus der Natuur”. Eerst beschrijft hij de natuurpracht van de Poll-laan, waarna hij als volgt over de Poll spreekt: “Gy ziet wél! Wy hebben nu ruim één uur gewandeld, en zyn bykans aan het ende deezer schoone Laan. Het Huis, van U gezien, is de Poll, zo geheeten, eene Hofstede van de Hoog Welgebooren Mevrouw Schimmelpenninck van der Oye…. Laat ons eerst die Dame gaan begroeten, en daarna zult gy verneemen, waarom ik U herwaards heb heen geleid….. Nu dit verrigt is, moeten wy agter het Huis gaan….. Daar ziet gy deszelfs agtergevel; tusschen dezelve en ons eenen sierlyken Waterplas of Kolk, in de voorige Eeuw by eene doorbraak van den gidschen Yssel gescheurd en uitgehold, op sommige plaatsen omtrent veertig voeten diep, wel twee morgen Lands groot, des wy nu al vry verre van dat Lusthuis staan. Vooráán ter linkerzyde ziet gy eenige zeer laage Boomen, met Rietplekken aan den waterkant, en open Weivelden; ter regterhand eenen ondiepen Cirkel van overhooge Beukeboomen, die tot byna aan het Huis zich uitbreiden.”231

Martinet geeft aan dat de wiel bij De Poll ontstaan moet zijn bij een dijkdoorbraak in de 17e eeuw; ruim na het ontstaan van de Oude en de Nieuwe Poll dus. Vanaf de koop van de Oude Poll door Van Wijnbergen in 1693 noemen zij zich “heer van beide de Pollen”.232
In 1640 werd het goed Bruyninchoff aan het leen toegevoegd, en in 1767 kreeg het er het jus patronatus van de kerk van Voorst bij.229 Opvolger van Assueer van Apeltoorn werd in 1646 zijn zoon Joseph van Apeltoorn, en bij diens dood volgde diens dochter Anna van Apeldoorn haar vader op in 1669. Een jaar later huwde zij met Ditmar van Wijnbergen, heer tot Horssen, zodat het huis De Poll tot aan 1749 in handen van de familie Van Wijnbergen bleef. In dat jaar huwde Woltera Geertruyd van Wijnbergen met Andries Schimmelpenninck van der Oye, en werd deze laatste met het goed beleend. Hun zoon Willem Anne volgde hem in 1798 op.230 Het landgoed De Poll werd in 1779 beschreven door de Zutphense predikant Johannes Florentius Martinet (*1729 te Deurne en †1795 te Amsterdam), de schrijver van de “Katechismus der Natuur”. Eerst beschrijft hij de natuurpracht van de Poll-laan, waarna hij als volgt over de Poll spreekt: “Gy ziet wél! Wy hebben nu ruim één uur gewandeld, en zyn bykans aan het ende deezer schoone Laan. Het Huis, van U gezien, is de Poll, zo geheeten, eene Hofstede van de Hoog Welgebooren Mevrouw Schimmelpenninck van der Oye…. Laat ons eerst die Dame gaan begroeten, en daarna zult gy verneemen, waarom ik U herwaards heb heen geleid….. Nu dit verrigt is, moeten wy agter het Huis gaan….. Daar ziet gy deszelfs agtergevel; tusschen dezelve en ons eenen sierlyken Waterplas of Kolk, in de voorige Eeuw by eene doorbraak van den gidschen Yssel gescheurd en uitgehold, op sommige plaatsen omtrent veertig voeten diep, wel twee morgen Lands groot, des wy nu al vry verre van dat Lusthuis staan. Vooráán ter linkerzyde ziet gy eenige zeer laage Boomen, met Rietplekken aan den waterkant, en open Weivelden; ter regterhand eenen ondiepen Cirkel van overhooge Beukeboomen, die tot byna aan het Huis zich uitbreiden.”231

Martinet geeft aan dat de wiel bij De Poll ontstaan moet zijn bij een dijkdoorbraak in de 17e eeuw; ruim na het ontstaan van de Oude en de Nieuwe Poll dus.
Vanaf de koop van de Oude Poll door Van Wijnbergen in 1693 noemen zij zich “heer van beide de Pollen”.232
In de huizenlijst van 1716 wordt de Nieuwe Poll niet genoemd. De Oude Poll wordt bewoond door Harmen Boss. In 1749 wordt de Oude Poll bewoond door Goossen Willems en zijn vrouw, en dan blijkt het slechts te gaan om een caterstede met 2 morgen zandland.
In 1802 woont Peeter Thijssen op de “Oldepol” en woont Willem Anne baron Schimmelpenninck van der Oye op “Huis d’Poll”. Zijn gelijknamige neef is in 1832 eigenaar van zowel de Oude Poll (C 151) als de Poll (C 161), resp. 7,0 en 30,3 hectare groot.

bron foto tekst (zeer interessant)  http://home.deds.nl/~luukkeunen/voorst.pdf 

•	Voeg zelf reactie toe! Klik hier!

Beoordeel zelf de foto:	Bezoekers beoordeelden: (1)